Stanowisko Rady Krajowej Partii Zieloni w sprawie poparcia projektu o uznaniu osobowości prawnej rzeki Odry

Rada Krajowa Zielonych w pełni popiera obywatelską inicjatywę ustawodawczą o uznaniu osobowości prawnej rzeki Odry.

31 stycznia 2025 r. Marszałek Sejmu podpisał postanowienie umożliwiające formalne rozpoczęcie zbiórki podpisów pod obywatelskim projektem ustawy o uznaniu osobowości prawnej rzeki Odry. Aby projekt mógł trafić pod obrady Sejmu, konieczne jest zebranie co najmniej 100 tys. podpisów do końca kwietnia 2025 r.

Katastrofa ekologiczna, która wydarzyła się na Odrze w 2022 roku z powodu zanieczyszczenia spowodowanego w głównej mierze przez kopalnie, w wyniku czego zginęło prawie 147 milionów (90%) małży i ślimaków wodnych oraz prawie 3,3 milionów (60%) ryb, pokazała, że obecnie funkcjonujące prawo nie zapewnia rzekom oraz rzecznym ekosystemom należytej ochrony przed zanieczyszczeniami. Niedziałający system monitoringu jakości wody, niskie opłaty za zrzuty solanek, niskie kary za niszczenie środowiska, rozproszona odpowiedzialność, niedofinansowanie służb oraz siła lobby górniczego powodują, że Odra i inne polskie rzeki traktowane są nie jak pełne życia ekosystemy, ale miejsca zrzutu ścieków, a w najlepszym przypadku tory wodne.

Żyjemy w dobie zaniku bioróżnorodności i powtarzających się długotrwałych susz. Powinniśmy zintensyfikować nasze wysiłki w celu ochrony rzek. Nie mamy czasu na połowiczne działania. Żeby uratować rzeki przed podobnymi katastrofami w przyszłości, konieczne jest przede wszystkim podjęcie natychmiast długofalowych działań prawnych i systemowych zmierzających do ograniczenia antropopresji oraz do renaturyzacji rzek, zgodnie z przyjętym przez UE Rozporządzeniem Nature Restoration Law. Zanieczyszczanie rzek powinno jak najszybciej stać się nieopłacalne. Służyć temu może np. urealnienie stawek opłat za zrzuty solanek do rzek, wprowadzenie dotkliwych kar za nielegalne zanieczyszczanie ściekami ze wszystkich źródeł – przemysłowymi, komunalnymi i rolniczymi a także realne – nie iluzoryczne – egzekwowanie aktualnie obowiązującego prawa karnego.

Projekt uczynienia rzeki Odry osobą prawną jest jednym ze sposobów dochodzenia do tych celów. To dzięki osobowości prawnej, rzeka uzyska prawo do swobodnego przepływu, zachowania rodzimej bioróżnorodności, regeneracji zasobów, wolność od bycia zanieczyszczaną i, przede wszystkim, prawo do dochodzenia roszczeń odszkodowawczych od tych, którzy naruszą jej prawa oraz swojego przedstawiciela, który będzie występował w jej imieniu w obronie jej praw – Komitet Reprezentantów.

Osobowość prawną uznano już m.in. dla rzeki Magpie w Kanadzie, dla rzeki Whanganu w Nowej Zelandii oraz dla rzeki Klamath w USA. Czas na Odrę w Polsce! Rzeki to wodny życiodajny „krwioobieg” naszej Planety i powinniśmy zrobić wszystko, co w naszej mocy, żeby je chronić.

Dlatego jako Zieloni, społeczność, której szczególnie bliska jest przyroda, w pełni popieramy wszelkie przedsięwzięcia mające na celu ochronę tej niegdyś ponad tysiąckilometrowej rzeki, takie jak projektowany Park Narodowy Doliny Dolnej Odry a także projekt ustawy o uznaniu osobowości prawnej rzeki Odry! Wierzymy, że przyznanie rzece Odrze statusu podmiotu prawnego to kluczowy krok w kierunku lepszej ochrony naszych wodnych ekosystemów oraz przeciwdziałania katastrofom ekologicznym, takim jak tragiczne wydarzenia z 2022 roku. Inicjatywa ta otwiera nowe możliwości ochrony, regeneracji oraz egzekwowania praw, które umożliwią rzece skuteczniejsza obronę przed zanieczyszczeniami pochodzącymi z przemysłowych, komunalnych czy rolniczych źródeł.

Zachęcamy do podpisywania się pod projektem oraz zachęcamy do zbierania podpisów. Deklarujemy pomoc w zbiórce podpisów pod projektem oraz pełne jego wsparcie przez naszą reprezentację sejmową po tym, jak projekt trafi do Sejmu.