STANOWISKO RADY KRAJOWEJ ZIELONYCH Z DNIA 11 LISTOPADA 2024 W SPRAWIE UZNANIA JĘZYKA ŚLĄSKIEGO ZA REGIONALNY

Przyjmując coraz liczniejsze argumenty naukowe, jak i deklaracje narodowościowe Ślązaków wyrażone w Spisie Powszechnym z 2021, opowiadamy się za uznaniem jak najszybciej języka śląskiego za język regionalny, co umożliwi ochronę językowego dziedzictwa Śląska. Traktujemy ten krok jedynie jako wyjście tymczasowe i pośrednie, a ostatecznym celem Zielonych jest wsparcie dążeń Ślązaków do uznania za mniejszość etniczną. Ten status w pełni odzwierciedla etniczne cechy społeczności Ślązaków, na co wskazują dowody naukowe i deklaracje spisów powszechnych. Status mniejszości etnicznej zagwarantuje Ślązakom pełnię ochrony, ze strony Rzeczpospolitej Polskiej, ich dziedzictwa materialnego i kulturowego, a ślōnskij gŏdce nada miano języka mniejszości etnicznej.

Dla każdego człowieka ważne jest pochodzenie, tradycja, język, system wartości. Dla Ślązaków mają one szczególną wagę. To ich korzenie, o które dbają od lat. Aby zrozumieć dążenia Ślązaków do językowej i kulturowej odrębności, konieczne jest zapoznanie się z historią tego transnarodowego regionu.

Odrębność Śląska i Polski obejmowała okres od XIV wieku do lat dwudziestych ubiegłego stulecia, w tym czasie wytworzyło się w Ślązakach poczucie regionalnej odrębności. W tym czasie na kulturę i język ludności śląskiej wpływały kultura czeska i niemiecka, związane z przynależnością państwową ówczesnego Śląska. Na skutek odrębnego rozwoju, Śląsk nie uczestniczył w wyłanianiu się polskiego języka literackiego. W tym czasie językami oficjalnymi Śląska przez setki lat były język czeski i niemiecki, a od lat 20 XX wieku również polski we wschodniej części Górnego Śląska. Językiem codziennej komunikacji pozostawała śląska mowa, wykształcająca mnogość gwar i dialektów. Ślōnsko gŏdka pozwalała na zachowanie własnej tożsamości, będącą indywidualnym poczuciem jednostek na Górnym Śląsku często stając się ostoją w obliczu nasilającej się presji germanizacyjnej okresu Kulturkampfu.

Ślązacy przez wiele lat zmagali się z wrogością i pogardą ze strony Niemców, na co nakładały się również podziały klasowe i edukacyjne. Wiek XX był okresem szczególnej próby, plebiscyt, zbrojne konflikty graniczne, sztuczny podział poplebiscytowy, tragedia II wojny światowej, zbrodnie, gwałty i prześladowania ludności autochtonicznej przez armię radziecką i polską władzę komunistyczną, a także jej wypędzenia i przesiedlenia po II wojnie światowej stały się gehenną Ślązaków. Wraz z nadejściem polskości, w okresie PRL-u śląskość, była piętnowana, a ludziom posługującym się językiem śląskim, odmawiano szans na awans społeczny i zawodowy.

W naszej opinii Ślązacy spełniają kryteria Ustawy z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym (Dz. U. Nr 17, poz. 141, z późn. zm.), zarówno w zakresie uznania ich za mniejszość etniczną, jak i ślōnskij gŏdki za język regionalny.

Język

Naukowcy specjalizujący się językoznawstwie – slawiści, socjolodzy języka i etniczności, a także dialektolodzy wypracowali konsensus co do samodzielności etnolektu śląskiego, złożonego z licznych dialektów i gwar. Obserwuje się intensywny rozwój literatury i publikacji śląskojęzycznych. W etnolekcie śląskim wystawiane są sztuki teatralne, pisane są piosenki, tworzone audycje radiowe i telewizyjne, gadżety i akcje marketingowe. Ukazała się śląskojęzyczna wersja Androida oraz firma Google włączyła język śląski do narzędzia Google Translator. Witalność etnolektu śląskiego nie ogranicza się wyłącznie do funkcji folklorystycznej, ale jest w pełni funkcjonalnym środkiem komunikacji w społeczności regionalnej zamieszkującej Śląsk.

W 2023 publikowany został pierwszy podręcznik zasad pisowni języka śląskiego autorstwa prof. Henryka Jaroszewicza.

W wynikach spisu powszechnego wykazano, że 457,9 tys. osób zadeklarowało posługiwanie się językiem śląskim w kontaktach domowych.

Nie ma dowodów wskazujących na fakt, że śląszczyzna nie spełnia tych samych kryteriów, które przemawiają za uznaniem języka kaszubskiego za język regionalny, co zostało usankcjonowanie w polskiej ustawie o Mniejszościach narodowych, etnicznych i języku regionalnym. Język śląski jest tradycyjnie używany na terytorium naszego państwa przez jego obywateli.

Tożsamość

Ponadto 596,2 tys. osób zadeklarowało posiadanie odrębnej tożsamości, wykazując narodowość śląską w spisie powszechnym z 2021, w tym 236,5 tys. osób jako tożsamość pierwszą.

Ludność śląska, podobnie jak polska większość, jest ludnością zachodniosłowiańską posługującą się etnolektem należącym do lechickiej grupy językowej.

Argumenty spisowe, jak i naukowe przemawiają za tym, że Ślązacy spełniają deklaratywne i obiektywne kryteria grupy etnicznej, a tym samym wymogi ustawy o Mniejszościach narodowych, etnicznych i języku regionalnym i powinni być otoczeni opieką przez Rzeczpospolitą Polską w zakresie ochrony ich kultury i tożsamości. To w wolnej Rzeczpospolitej Polskiej Ślązacy w największym stopniu rozwinęli swoją kulturę, język i tożsamość. Czas, aby państwo i naród polski, będący większością w tym państwie, tak doświadczone w czasach zaborów i okupacji, otoczyło swoją opieką małą etniczną społeczność należącą do wspólnej grupy Słowian Zachodnich i języków lechickich.

Politycy różnych opcji wykorzystują mieszkańców Górnego Śląska instrumentalnie, przyjeżdżając wyłącznie w czasie kampanii wyborczej, w celu prowadzenia agitacji. Zdecydowanie należy zaznaczyć, że Ślązacy nie są, cytując Kaczyńskiego „ukrytą opcją niemiecką”. Dziś Ślązacy również w swojej małej ojczyźnie są liczebną mniejszością, przez sam ten fakt nie stanowią zagrożenia dla państwa polskiego. Pomijając urojone strachy części polskiej sceny politycznej, należy podkreślić stały i istotny udział Ślązaków w życiu publicznym, politycznym, kulturowym, naukowym i gospodarczym Polski. Ślązacy jako mniejszość etniczna i językowa, są oddanymi obywatelami Rzeczpospolitej Polskiej.

Karta Zielonych Globalnych (Global Greens Charter) z 2001 roku będąca naszym zielonym DNA w filarach konstytuujących zieloną politykę wymienia szacunek dla różnorodności, w tym szacunek dla mniejszości.